W niedzielę, 7 września 2025 roku, czeka nas jedno z najciekawszych zjawisk astronomicznych tego roku – całkowite zaćmienie Księżyca. Wydarzenie będzie widoczne z obszaru całej Polski i połączone z wystąpieniem tzw. superpełni, co sprawi, że zjawisko zyska wyjątkowo spektakularny charakter.

Czym jest zaćmienie Księżyca?

Zaćmienie Księżyca zachodzi w momencie, gdy nasz naturalny satelita znajdzie się w cieniu Ziemi – zawsze podczas pełni. Nie przy każdej pełni dochodzi jednak do zaćmienia, ponieważ orbita Księżyca jest nachylona względem orbity Ziemi o około 5°. W efekcie Księżyc tylko czasami przechodzi przez stożek cienia rzucanego przez naszą planetę.

Wyróżnia się trzy typy zaćmień:

• całkowite – cały Księżyc znajduje się w cieniu Ziemi,

• częściowe – jedynie fragment tarczy Księżyca chowa się w cieniu,

• półcieniowe – Księżyc przechodzi przez półcień, co skutkuje jedynie lekkim przygaszeniem jego tarczy.

Podczas wrześniowego zjawiska będziemy mieli okazję zobaczyć wszystkie te etapy, od półcieniowego aż po całkowite.

Przebieg zaćmienia (czas polski, CEST)

• 17:28 – początek fazy półcieniowej,

• 18:27 – początek fazy częściowej,

• 19:31 – początek fazy całkowitej,

• 20:13 – maksimum zaćmienia (faza całkowita: 1,36),

• 20:53 – koniec fazy całkowitej,

• 21:56 – koniec fazy częściowej,

• 22:56 – koniec fazy półcieniowej.

Księżyc wzejdzie w Polsce około godziny 19:00–19:15, w zależności od regionu. Oznacza to, że będziemy mogli obserwować jego wschód już w trakcie trwającego zaćmienia częściowego, na krótko przed wejściem w fazę całkowitą.

Krwawy superksiężyc

Zaćmienie będzie wyjątkowe także z innego powodu – pełnia przypadnie blisko perygeum orbity Księżyca, czyli momentu, gdy znajduje się on najbliżej Ziemi. W efekcie tarcza Księżyca będzie większa niż zwykle, a zjawisko określa się mianem superpełni lub superksiężyca.

Podczas fazy całkowitej Księżyc przybierze charakterystyczną, czerwoną barwę. Zjawisko to wynika z faktu, że mimo iż Ziemia blokuje bezpośrednie światło słoneczne, promienie docierają do powierzchni Księżyca po przejściu przez ziemską atmosferę. Atmosfera rozprasza krótsze fale (niebieskie), a przepuszcza dłuższe (czerwone), nadając satelicie charakterystyczny, „krwawy” odcień. Intensywność barwy będzie zależała od stanu atmosfery – np. obecności pyłów czy aerozoli.

Jak obserwować?

Do obserwacji zaćmienia nie potrzeba żadnego specjalistycznego sprzętu. Wystarczy wyjść w miejsce, gdzie horyzont nie jest zasłonięty przez budynki czy drzewa i gdzie nie dociera silne światło lamp miejskich. Lornetka lub teleskop pozwolą jednak dostrzec więcej szczegółów, np. struktury księżycowych mórz.

Ze względu na niskie położenie Księżyca nad horyzontem, będzie to świetna okazja do astrofotografii krajobrazowej – wkomponowania krwawego superksiężyca w scenerię miasta czy przyrody. Trzeba jednak pamiętać, że niskie położenie oznacza także silniejsze tłumienie światła przez atmosferę i możliwość występowania chmur na horyzoncie.

Pokazy i transmisje

Pokazy zaćmienia zorganizują liczne planetaria, centra nauki i kluby miłośników astronomii. Wydarzenie będzie można także śledzić online dzięki transmisjom przygotowywanym przez instytucje zajmujące się popularyzacją astronomii.

Szczegółowe informacje o tegorocznych zjawiskach astronomicznych, w tym zaćmieniach, dostępne są w bezpłatnym „Almanachu astronomicznym” Polskiego Towarzystwa Astronomicznego.