Sztuczna inteligencja, która miała wspierać rozwój ludzkich umiejętności, może nieść ze sobą nieoczekiwane konsekwencje – ostrzegają naukowcy z Massachusetts Institute of Technology (MIT).

Zespół badaczy pod kierownictwem dr Nataliy Kosmyny przeprowadził eksperyment, którego wstępne wyniki sugerują, że długotrwałe korzystanie z narzędzi takich jak ChatGPT może osłabiać pamięć, kreatywność oraz zaangażowanie poznawcze użytkowników. Praca została opublikowana jako preprint w serwisie arXiv, bez formalnej recenzji naukowej – jak podkreślają autorzy, ze względu na pilność tematu.

Celem badania było sprawdzenie, czy „nieużywany” mózg może – zgodnie z dawną teorią Lamarcka – tracić swoje zdolności, kiedy zbyt często wyręczany jest przez sztuczną inteligencję. Do eksperymentu zaproszono 54 osoby w wieku 18–39 lat z obszaru Bostonu. Podzielone na trzy grupy, miały za zadanie napisać eseje SAT z wykorzystaniem: ChatGPT, wyszukiwarki Google lub wyłącznie własnej wiedzy. Eseje dotyczyły m.in. zagadnień etycznych i psychologicznych.

W trakcie pisania rejestrowano aktywność mózgu badanych przy pomocy elektroencefalografii (EEG), analizując 32 regiony mózgu. Okazało się, że osoby korzystające z ChatGPT wykazywały najniższe zaangażowanie neuronalne, mniejszą aktywność w pasmach EEG związanych z myśleniem kreatywnym (alfa, theta, delta) i napisały eseje ocenione przez nauczycieli jako wtórne, schematyczne i „bezduszne”.

Co więcej, osoby te z czasem traciły motywację do samodzielnej pracy, częściej sięgały po funkcje kopiuj-wklej i miały problemy z odtworzeniem własnych tekstów. W momencie, gdy poproszono je o napisanie jednego z esejów ponownie – tym razem bez pomocy AI – ich wyniki poznawcze były wyraźnie słabsze niż u grupy, która pierwotnie pracowała samodzielnie.

Z kolei uczestnicy, którzy pisali bez wspomagania, wykazali największą aktywność mózgową i deklarowali największe zadowolenie z efektów swojej pracy. Również grupa korzystająca z Google osiągnęła dobre wyniki – ich mózgi pozostały aktywne, a same eseje były bardziej zróżnicowane i oryginalne.

Badacze podkreślają, że kluczowa może być kolejność – AI może wspierać rozwój, ale tylko wtedy, gdy użytkownik najpierw samodzielnie zaangażuje się w zadanie. U osób, które dopiero po samodzielnym pisaniu skorzystały z ChatGPT, zaobserwowano wzrost aktywności neuronalnej, co daje nadzieję, że przy odpowiednim stosowaniu AI może być narzędziem wspomagającym, a nie zastępującym myślenie.

Naukowcy z MIT kontynuują badania – obecnie analizują wpływ sztucznej inteligencji na aktywność mózgu programistów. Wstępne wyniki sugerują, że także w tej dziedzinie AI może ograniczać zdolności poznawcze, zwłaszcza wśród początkujących, których zadania są coraz częściej przejmowane przez maszyny.

Badanie ma charakter wstępny i opiera się na niewielkiej próbie, jednak już teraz prowokuje do ważnej refleksji nad rolą sztucznej inteligencji w edukacji, pracy i codziennym życiu.