W maju 2025 roku na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) rozpocznie się polska misja technologiczno-naukowa IGNIS. Jednym z kluczowych eksperymentów będzie PhotonGrav – projekt mający na celu przetestowanie interfejsu mózg–komputer w warunkach mikrograwitacji. Za realizację eksperymentu odpowiada dr Sławosz Uznański, astronauta projektowy Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) i specjalista misji Ax-4.
Cel i metodologia eksperymentu
PhotonGrav ma na celu ocenę działania interfejsu mózg–komputer (BCI) w warunkach mikrograwitacji. Urządzenie, opracowane przez firmę Cortivision, wykorzystuje technologię funkcjonalnej spektroskopii w bliskiej podczerwieni (fNIRS) do monitorowania aktywności mózgu poprzez analizę przepływu krwi i zużycia tlenu w różnych obszarach mózgu. Dane te są przesyłane do komputera za pomocą technologii Bluetooth, umożliwiając użytkownikowi sterowanie aplikacjami wyłącznie za pomocą myśli.
W ramach eksperymentu, astronauta będzie wykonywał zadania wymagające koncentracji, takie jak mentalne mnożenie liczb dwucyfrowych, oraz stany relaksacji poprzez unikanie intensywnych myśli. System analizuje wzorce aktywności mózgowej, umożliwiając sterowanie aplikacją komputerową, na przykład poprzez przesuwanie paska na ekranie w określonym kierunku.
Znaczenie badań w mikrograwitacji
Warunki mikrograwitacji mogą wpływać na przepływ krwi w mózgu, co z kolei może zakłócać sygnały rejestrowane przez urządzenie. Przeprowadzenie eksperymentu na ISS pozwoli na ocenę, czy interfejs BCI może być skutecznie stosowany w przestrzeni kosmicznej, gdzie tradycyjne metody komunikacji mogą być ograniczone. Potencjalne zastosowania obejmują sytuacje, w których ruchy są utrudnione lub gdy monitoring aktywności mózgu jest istotny ze względów bezpieczeństwa, zarówno w kosmosie, jak i na Ziemi.
Misja Ax-4 i udział Polski
Misja Ax-4, realizowana przez firmę Axiom Space we współpracy z ESA, NASA i JAXA, planowana jest na maj 2025 roku. Start odbędzie się z Kennedy Space Center na Florydzie przy użyciu rakiety Falcon 9 firmy SpaceX, która wyniesie kapsułę załogową Dragon na orbitę. Załogę misji stanowią: Peggy Whitson (USA) – dowódczyni, Sławosz Uznański (Polska/ESA) – specjalista misji, Shubhanshu Shukla (Indie) – pilot oraz Tibor Kapu (Węgry) – specjalista misji. Astronauci spędzą na ISS około 14 dni, prowadząc szereg eksperymentów naukowych, w tym PhotonGrav.
Dr Sławosz Uznański, pochodzący z Łodzi, jest doktorem elektroniki i naukowcem z doświadczeniem w Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN), gdzie pracował nad systemami elektronicznymi o wysokiej niezawodności. W 2022 roku został wybrany do rezerwy astronautów ESA, pokonując ponad 22 tysiące kandydatów z całej Europy. Od września 2023 roku uczestniczy w intensywnym programie szkoleniowym w Europejskim Centrum Astronautów w Kolonii, przygotowując się do misji Ax-4.
Misja IGNIS, finansowana przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii oraz realizowana przy wsparciu ESA i firmy Axiom Space, obejmuje trzynaście eksperymentów z zakresu technologii, biologii, medycyny i psychologii. Udział Polski w tej misji stanowi ważny krok w rozwoju krajowego sektora kosmicznego i podkreśla rosnącą rolę Polski w międzynarodowych projektach badawczych.
Źródła: European Space Agency, POLSA – Polska Agencja Kosmiczna, POLSA – Polska Agencja Kosmiczna
