Sztuczne słodziki, powszechnie stosowane jako zamienniki cukru, mogą przyspieszać proces starzenia się mózgu i negatywnie wpływać na funkcje poznawcze – sugerują badania brazylijskich naukowców z Uniwersytetu w São Paulo, opublikowane na łamach prestiżowego czasopisma Neurology.
W ośmioletnim badaniu, w którym uczestniczyło ponad 12 tys. osób w wieku od 35 do 75 lat, zaobserwowano, że osoby spożywające największe ilości słodzików wykazywały znacznie szybszy spadek sprawności umysłowej. Konsumenci tych substancji mieli 62% większe ryzyko globalnego pogorszenia funkcji poznawczych w porównaniu do osób spożywających najmniejsze ilości. Co więcej, stwierdzono u nich nawet ponad dwukrotnie szybszy spadek płynności słownej – zdolności do szybkiego generowania słów – oraz wyraźnie gorsze wyniki w testach pamięci.
Badacze analizowali wpływ kilku popularnych substancji, takich jak aspartam, sacharyna, acesulfam-K, erytrytol, sorbitol i ksylitol. Jedynie tagatoza nie wykazała związku z pogorszeniem funkcji poznawczych. Warto zaznaczyć, że badanie nie obejmowało sukralozy, dziś jednego z najczęściej stosowanych słodzików, choć wcześniejsze prace również wskazywały na jej możliwy negatywny wpływ na pamięć i funkcje wykonawcze.
Według głównej autorki badań, prof. Claudii Kimie Suemoto, regularne stosowanie słodzików może przyspieszać naturalne procesy starzenia się mózgu. Mechanizmy tego zjawiska nie są jeszcze całkowicie poznane. Naukowcy wskazują na możliwą rolę neurotoksycznych metabolitów (np. w przypadku aspartamu), neurozapalnych reakcji w układzie nerwowym, a także zaburzeń mikrobioty jelitowej, które mogą osłabiać barierę krew–mózg i pośrednio wpływać na pracę mózgu.
Badanie ma charakter obserwacyjny, co oznacza, że nie dowodzi jednoznacznie przyczynowości. Dane dotyczące spożycia słodzików były zbierane za pomocą ankiet żywieniowych, co zawsze obarczone jest pewnym marginesem błędu. Naukowcy zaznaczają również, że istotną rolę odgrywają czynniki towarzyszące – np. osoby chore na cukrzycę częściej stosują słodziki, a sama cukrzyca jest niezależnym czynnikiem ryzyka pogorszenia funkcji poznawczych.
Mimo to badanie jest jednym z największych i najbardziej kompleksowych projektów tego typu. Jego wyniki wpisują się w rosnącą liczbę dowodów kwestionujących bezpieczeństwo długotrwałego stosowania słodzików. Wcześniejsze prace sugerowały ich możliwy związek z chorobami sercowo-naczyniowymi, zaburzeniami metabolicznymi czy nawet ryzykiem nowotworów.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w opublikowanej w 2023 roku dyrektywie nie rekomenduje stosowania słodzików w celu kontroli masy ciała czy profilaktyki chorób przewlekłych. Wyjątkiem mogą być jedynie osoby z cukrzycą, gdzie ich użycie ma określone uzasadnienie.
Zdaniem badaczy, kluczowe znaczenie ma dieta w średnim wieku, kiedy nawyki żywieniowe mogą decydować o kondycji mózgu w późniejszych dekadach życia. Najzdrowszą alternatywą dla cukru i słodzików pozostaje dieta oparta na nieprzetworzonych produktach, bogata w warzywa, owoce, pełne ziarna i zdrowe tłuszcze – m.in. w modelu śródziemnomorskim czy DASH.
