Ultradźwięki od dziesięcioleci są wykorzystywane w medycynie jako nieinwazyjne narzędzie diagnostyczne. Dziś jednak ta dobrze znana technologia wkracza na zupełnie nowy poziom – stając się skutecznym narzędziem w walce z nowotworami. Dzięki przełomowej metodzie histotripsji, lekarze mogą usuwać guzy nowotworowe bez skalpela, chemioterapii czy radioterapii.

Metoda została opracowana przez prof. Zhen Xu z University of Michigan. Jej odkrycie miało miejsce przypadkiem – podczas eksperymentów z wysoką częstotliwością fal ultradźwiękowych na tkankach zwierzęcych. Zwiększenie liczby impulsów ultradźwięków, aby uciszyć hałas w laboratorium, doprowadziło do nieoczekiwanego efektu: w ciągu zaledwie minuty w tkance pojawił się otwór. Tak narodziła się technologia, która dziś zmienia oblicze onkologii.

Histotripsja polega na skupieniu fal ultradźwiękowych w bardzo małym obszarze guza – wielkości czubka flamastra. Impulsy tworzą mikropęcherzyki, które gwałtownie się rozszerzają i zapadają, mechanicznie rozbijając tkankę nowotworową. Układ odpornościowy organizmu przejmuje następnie rolę „sprzątacza”, usuwając pozostałości komórek rakowych. Cały zabieg jest szybki, nietoksyczny i nieinwazyjny – pacjenci zwykle wracają do domu tego samego dnia.

Technologia została zatwierdzona przez amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) w 2023 r. do leczenia nowotworów wątroby. Rok później Wielka Brytania jako pierwsza w Europie wprowadziła histotripsję w ramach pilotażu NHS. Badania kliniczne wskazują, że metoda osiąga 95% skuteczności technicznej w usuwaniu guzów wątroby, przy rzadko występujących powikłaniach.

Histotripsja to nie jedyna metoda wykorzystująca ultradźwięki w leczeniu nowotworów. Od lat stosowana jest także technologia HIFU (High-Intensity Focused Ultrasound), która działa poprzez podgrzewanie i „gotowanie” komórek rakowych. Stosowana m.in. w leczeniu raka prostaty, pozwala osiągnąć efekty porównywalne z chirurgią, przy znacznie szybszej rekonwalescencji.

Nowe badania pokazują także potencjał łączenia ultradźwięków z innymi terapiami, takimi jak leki, radioterapia czy immunoterapia. Impulsy ultradźwiękowe mogą tymczasowo otwierać barierę krew–mózg, umożliwiając lekom dotarcie do trudno dostępnych nowotworów. Mogą również zwiększać skuteczność radioterapii i uwrażliwiać guzy na działanie układu odpornościowego.